2016

Programma

Marc-Antoine Charpentier

- Prélude, Sarabande, Prélude, Passacaille

- Miserere des Jésuites

P a u z e

Jean-Baptiste Lully

- Passacaille in g

Marc-Richard de Lalande

- De Profundis Clamavi

Uitvoerenden

Sopraan Wilna Roode, Els van de Lisdonk, Karen Rensma, Suzan Vermeer

Alt Judith Tegelaers, Annike Grotheer, Mart van Uden

Tenor Ton Bakker, Arnold Quanjer, Ed Mos

Bas Wim Looyestijn, Marius Geervliet, Erik Bleichrodt

Barokviool Barbara Vermaas, Dita Breebaart

Alt viola da gamba Helma Weijnand, Dik Plattel

Bas viola da gamba Ben Bults

Violone Ellen de Graaff

Orgel Freek Langeveld

Dirigent Renske Ligtmans

Toelichting

Marc-Antoine Charpentier (1643-1704) kreeg van huis uit een gedegen opleiding. Op zijn 18^e ging hij rechten studeren, maar na één semester haakte hij al af. Vervolgens vertrok hij naar Rome waar hij muziek studeerde bij Giacomo Carissimi. Hij werkte als maître de musique bij Marie de Lorraine, duchesse de Guise, beter bekend als Mademoiselle de Guise. M^lle de Guise was zeer rijk en had een ruime residentie in Parijs genaamd Hôtel de Guise. Tegenwoordig is hier het Musée des Archives nationales gehuisvest. M^lle de Guise hield er een huiskoor en een instrumentaal ensemble op na. De zangers kregen zangonderricht aan huis. In zijn partituur van het Miserere schreef Charpentier aanwijzingen wie welke stem moest zingen, zijn eigen naam kortte hij daarbij af tot Charp, of hij schreef "moy ici":

Stem	Naam zanger	Functie beschrijving	Vandaag gezongen door
Haut-dessus 1	Jacqueline-Geneviève de Brion	femme de chambre ordinairement avec la musique	Wilna
Haut-dessus 2	Antoinette Talon	femme de chambre ordinairement avec la musique	Karen
Dessus	Élisabeth Thorin	femme de chambre	Els en Suzan
Bas-dessus	Marie Guillebault de Grandmaison	fille de musique	Judith en Annike
Haute-contre	Marc-Antoine Charpentier	maître de musique	Mart en Ed
Taille	Henri de Baussen	maître faiseur d'instruments, graveur de musique	Ton en Arnold
Basse 1	Pierre Beaupuis	musicien ordinaire	Wim
Basse 2	Germain Carlier	musicien ordinaire	Erik en Marius

De motetten die Charpentier schreef voor M^lle de Guise zijn overwegend 6-stemmig, de drie bovenstemmen bezet door vrouwen, de drie onderstemmen bezet door mannen. Het was uitzonderlijk dat Charpentier zangeressen tot zijn beschikking had, meestal werden de hoge stemmen in die tijd door jongenssopranen gezongen.

Na de pauze begint het instrumentaal ensemble met een passacaille van Jean-Baptiste Lully (1632-1687), surintendant de la musique de la chambre du roi onder Louis XIV. Lully was niet alleen componist maar ook danseur en schreef veel balletmuziek. Lully had het monopoly op het componeren van opera's voor de Académie Royale de Musique. De passacaille komt uit de opera Armide, en was oorspronkelijk bedoeld als tussenspel met dans. Lully dirigeerde door met een staf op de grond te stampen. Dit deed hij zo temperamentvol dat hij in zijn eigen voet stak en daardoor stierf aan bloedvergiftiging.

Michel-Richard de Lalande (1657-1726) was in dienst van Louis XIV en Louis XV als sous-maître de la Chapelle gedurende 43 jaar. Hij was vooral beroemd als componist van grands motets, composities voor koor en orkest gebaseerd op psalmteksten of hymnes. Het De profundis is gezongen bij de begrafenis van Louis XIV. De tekst "De profundis" is de opening van de boetepsalm 130, "uit de diepte". De Lalande heeft het laatste deel, Requiem, bij een latere revisie toegevoegd. Dit is de Introitus van de requiemmis.

Het De profundis, "uit de diepte", wordt in het eerste deel uitgebeeld met heel lage donkere akkoorden, het clamavi ad te, "tot u heb ik geroepen", een sterk omhoog gaande lijn eindigend in ijle hoge akkoorden. In het derde deel wordt de vertwijfeling uitgebeeld, “wie kan nog stand houden als al zijn zonden hem worden nagedragen”. Gelukkig komt dan in deel 4 het verlossende woord: "maar bij U is vergeving". In deel 6 wordt heel mooi het ochtendgloren als fris en vitaal neergezet tegen een donkere en trage nacht. Het laatste deel is een zeer mooie polyfone zetting van het Requiem eindigend in een stralend "Et lux perpetua", het eeuwige licht, met zeer virutoos passagespel door de violen.

In deel 5 heeft de Lalande een hobo (hautbois) en in deel 7 een traverso (flûte Allemande) voorgeschreven. Vandaag zullen beide aria's op blokfluit gespeeld worden. De blokfluit (flûte-à-bec) behoorde tot de standaardinstrumenten van de Chapelle Royal.

Hoewel Charpentier tegenwoordig grote bekendheid geniet als het gaat om Franse koormuziek uit de barok, was De Lalande in zijn tijd veel beroemder. Zijn stukken werden vaak gespeeld, onder andere in de Concert Spirituel, de eerste serie openbare concerten.

Renske Ligtmans